PORADNIK PRZYSZŁEGO NABYWCY DACHÓWEK
W STYLU ŚRÓDZIEMNOMORSKIM

(czyli jakie dachówki wybrać i jak uniknąć błędów)

Od ponad 10 lat dostarczamy dachówki włoskiej firmy Industrie Cotto Possagno dla klientów z Polski (chociaż zdarzali się i ze Szwecji, Litwy i Łotwy), tak więc mamy już pewne doświadczenie odnośnie tego rynku jak i pewne doświadczenie odnośnie rynku dachówek w Polsce jako całości.
    Widzieliśmy już niejedno (chociaż niejedno pewnie jeszcze zobaczymy) , rozwiązaliśmy wiele problemów i być może ta wiedza przyda się innym. Dostarczyliśmy do Polski blisko milion dachówek z Włoch: w tym wiele dachówek mnich-mniszka na kościoły i bazyliki, dachówek rustyklanych i nowoczesnych jak np: dachówki fotowoltaiczne, dachówek w przepięknych kolorach antycznych jak  i jednokolorowych.
   Dlatego też pojawił się pomysł, podzielenia się z wielbicielami stylu śródziemnomorskiego podstawową wiedzą i wskazówkami jak dokonać udanego zakupu.
   Nie są to żadne marketingowe sztuczki, ani reklamowy bełkot - jak to się mówi w amrykańskich filmach "prawda, sama prawda i tylko prawda". Starałem się jednak na 110% aby czytało się dobrze ... . Życzę miłej lektury.

1. Zacznijmy od jakości - jak wybrać dachówki dobrej jakości.

  Wielu się pewnie zastanawia jak to jest naprawdę z tą jakością dachówek. Jak ją zbadać samemu. Wielu zdaje się na doświadczenie znajomego fachowca, inni szukają w sieci.
    Prawda jest brutalna i taka, że swoimi zmysłami jesteśmy sprawdzić czy dachówki nie są krzywe i kolorystykę dachówki. I na tym w zasadzie nasze możliwości się kończą. Nie zbadamy bowiem organo-leptycznie trwałości materiału – nie da się tego zrobić ani poprzez ostukiwanie ani przez oględziny. Nie pomoże badanie dźwieku dachówki, ani badanie jej nasiąkliwości.
     Wbrew obiegowej opinii nie jest też tak, że zawsze materiały ceramiczne, które mają większą nasiąkliwość są mniej trwałe i mniej odporne na mróz (przykład: np. to cegły ręcznie formowane, które mają nasiąkliwość 16-22% a są mrozoodporne, podobnie bloczki betonowe – chłoną wodę jak gąbka, a są mrozoodporne). Tu najważniejsza jest wewnętrzna struktura materiału i siła wiązań materiału ceramicznego. Prawda jest taka, że trwałość dachówek można sprawdzić jedynie za pomocą testów wykonywanych laboratoryjnie.
    Nie jest też tak, że materiał ceramiczny mrozoodporny będzie zawsze ładnie dźwięczał, podczas gdy ten "zły" będzie dzwięczał mniej dźwiecznie (chociaż dachówki z ICP mają ładny dźwięk).
  Pewnej informacji o jakości dachówek może nam dostarczyć wytrzymałość mechaniczna na zgniatanie. Materiał dobrze wypalony będzie miał tą wytrzymałość mechaniczną większą. Dzieje się tak dlatego, że przy podnoszeniu temperatury wypału stopieniu ulegają kolejne frakcje gliny, a to powoduje wzrost wiązań w materiale i jego wytrzymałość. Po dobrej jakości dachówek można chodzić. Oczywiście stając na dachówkę leżącą płasko na betonie można ją uszkodzić - ona musi być podparta tak jak na dachu. Dachówka tak podparta "jak na dachu" musi wytrzymać chodzenie po niej.
  Każdy producent dachówek w UE ma obowiązek badania swoich produktów w laboratorium notyfikowanym przez Unię Europejską. Na podstawie tych badań przyznaje się znak CE i zalicza produkt do określonej grupy dachówek. Na Europę północną powinny to być badania metodą E (zastąpiła ona starą metodę B) i powinny mieć mrozoodporność na co najmniej 150 cykli. Producent oznaczając znakiem CE dachówki deklaruje, że jego produkt zapewnia jakość spełniającą wyniki badania. I biada mu jeżeli tak nie będzie - kary idą w setki tysięcy EURO. Tak więc przy zakupie zwracjamy uwagę na znak CE i  certyfikat jaki dachówki mają. Drugą rzeczą, na którą trzeba zwrócić uwagę to gwarancja - to jest dokument, z którego dużo można się dowiedzieć o jakości ale o tym dalej ... w punkcie 6 .... o gwarancji.

2. Jak to jest z tą mrozoodpornością ...

  Czynnikiem który najbardziej niszczy materiał ceramiczny, jest jego zamrażanie i odmrażanie – tzw. cykle zamrożeń i odmrożeń. Dachówki na kraje Europy północnej powinny być badane metodą E na 150 takich cykli. Ktoś może powiedzieć że 150 cykli to nic, ale warto pamiętać, że cykle laboratoryjne są znacznie bardziej niszczące ze względu na to, że dachówki przez namoczeniem są umieszczane w próżni, tak aby woda dostała się we wszystkie mikro-pory. Siła niszczycielska takiego cyklu zamrażania laboratoryjnego jest zwielokrotniona i przyjmuje się, że materiał który wytrzyma 150 takich cykli jest w pełni mrozoodporny.
      Myśląc o Włochach mamy najczęściej obraz pięknych piaszczystych plaż, z palmami i temperaturami rzadko osiąganymi nad Bałtykiem. To połowa prawdy. Włochy to też Alpy i Apeniny. W górach w zimie panuje naprawdę ostry zimny klimat. Śnieg w okolicach Possagno potrafi leżeć do maja. I na takie trudne warunki są przygotowane dachówki ICP. Poniżej zdjęcie COPPO WINTER w kolorze "a mano" - okolice Possagno w zimie.

3. ZNAK CE i DOP - dowód osobisty i prawo jazdy dachówek

  Produkcja dachówek w Unii Europejskiej musi się odbywać zgodnie z normami europejskimi i dachówki są oznaczane znakiem CE. Odnośnie dachówek spoza UE kupować warto tylko takie które mają oznaczenie CE ( i nie wystarczy tutaj jednorazowe zbadanie dachówek przez producenta, produkt musi być oznaczany znakiem CE). Znak CE na dachówkach oznacza bowiem, że produkcja producenta jest poddana ciągłej kontroli certyfikowanego przez UE laboratorium badawczego i że w sposób ciągły, a nie jednorazowo spełnia wymagania normy CE dla wybranego poziomu (np. mrozoodporności 150 cykli metodą E).
      Tak więc odnośnie dachówek z Włoch i Francji czy też z Hiszpanii należy kupować tylko takie które mają znak CE i spełniają wymagania normy w zakresie 150 cykli badania na mrozoodporność metodą E. Producent ma obowiązek dostarczyć kupującemu na żądanie dokument DOP – declaration of performances (deklaracja właściwości użytkowych),  w którym określa jakim wymaganiom normy europejskiej jego dachówki odpowiadają. Jest to dokument prawnie wiążący dla producenta i razie określenia w nim nieprawdy grożą drakońskie kary. Zgodnie z prawem dokument ten powienien być w języku nabywcy finalnego. Jeżeli nie otrzymacie dokumentu DOP w języku polskim, to powinna się państwu zapalić lampka kontrolna. Producent nie wie, że dachówki trafiają do Polski i prawdopodobnie nie wystawia gwarancji konsumenckiej na ten kraj.

4. CENA CZYNI CUDA  - nie zawsze pozytywne ...

  Czasami trafiają się okazje cenowe, ale przeważnie taka okazja, to niestety zwiastun przyszłych kłopotów. Warto pamiętać, że cześć dachówek np. włoskich czy hiszpańskich produkowane jest z przeznaczeniem na kraje południowe: Egipt, Arabia Saudyjska itp. Dachówki te nie często spełniają wymagań normy w zakresie 150 cykli. Dachówki te są zazwyczaj znacznie tańsze (chociażby przez na oszczędności przy wypale). Nie powinny one nigdy trafić do dystrybucji w krajach północnej Europy – jednak zdarza się, że nasi domorośli importerzy wciskają takie produkty nieświadomym polskim klientom. Efektem jest często rozwarstwienie się materiału dachówek już po kilku latach i dramat, bo wtedy się okazuje często „że jednak faktura nie jest gwarancją” o czym zapewniał sprzedawca - ale o tym innym rozdziale.
     Jeżeli spotkamy tanie dachówki spoza UE np.: po 27-30zł za m2 z VAT to przyczyny tej taniości mogą być następujące: na dachówki brak jest realnej gwarancji, dachówki są bardzo niskiej jakości odnośnie np. wymiarów (spotkałem się z takimi gdzie dachówki były tak krzywe że 1/3 nie nadawała się do położenia) albo też jakość fizyczna materiału jest bardzo słaba. Mogą wystąpić wszystkie te 3 możliwości albo jedna. Zresztą już często na zdjęciach z realizacji takich dachów widać takie odstawanie krzywych dachówek jedna od drugiej, że wrażenia z oglądania tego zdjęcia można porównać tylko do oglądania filmu „teksańska masakra piłą mechaniczną" ... 

5. GWARANCJA "NIEWIDKA" - niby jest, ale tak naprawdę to jej nie ma 

  Okazuje się, że nie tylko czapki są niewidki. Zdarza mi się słyszeć od klientów, że sprzedawca innych dachówek powiedział im, że faktura jest gwarancją. Szanowni Państwo, to jest totalna bzdura. Albo taki sprzedawca rzeczywiście nie jest świadomy czym jest gwarancja, albo takiej gwarancji nie ma i w bezczelny sposób próbuje oszukać klienta. Przypuszczam, że w pechowym wypadku kiedy taki klient zgłosi reklamację sprzedawca, który tak gorliwie przekonywał, że faktura jest gwarancją, zwykle nagle dostaje „alzheimera” i stwierdzi, że nigdy tak nie mówił. Klient oczywiście zostaje na lodzie.
        Gwarancja jest dodatkowym świadczeniem, zwykle producenta względem kupującego. W dokumencie gwarancji są wyszczególnione te świadczenia i pod jakimi warunkami można z nich skorzystać. Dla dachówek często stosuje się gwarancje imienne czyli gwarancje wydawane na konkretny dach. Pamiętajmy: gwarancja zawsze musi być pisemna i wystawiona na konsumenta.

6. DLACZEGO GWARANCJA JEST TAKA WAŻNA - i co w niej powinno być

  Awarie dachów i reklamacje zdarzają się wszystkim producentom. Jeżeli ktoś twierdzi inaczej, to albo ma niesamowite szczęście albo kłamie. Przy produkcji dachówek, nie jest możliwe skontrolowanie każdego kilograma gliny – fabryka rocznie zużywa setki tysięcy ton gliny. Możliwe są też błędy przy wypale, czy formowaniu – chociaż tu jest to już często błąd człowieka.
     Na ewentualność pecha w postaci wadliwej partii materiału długookresową ochronę klienta stanowi gwarancja. Wspomniałem już, że po pierwsze gwarancja powinna by w formie pisemnej. Po drugie powinno być jasno określone, że działa ona na terenie kraju z którego jest nabywca dachówek. Oczywiście najlepsza jest gwarancja imienna – ta nie zostawia już żadnych wątpliwości, bo jest wystawiana przez producenta konkretnemu klientowi na konkretny dach.
    Zdarza się bowiem, że sprzedawca okazuje ogólną gwarancję producenta skierowaną do klientów kraju producenta np. Włoch (a nie kraju nabywcy np. Polski) albo wręcz gwarancję, która jest udzielona tylko bezpośredniemu klientowi fabryki, a tym przecież jest dystrybutor. Obydwie nie zadziałają dla finalnego klienta, a w razie awarii finalny klient może się odwołać co najwyżej przez przyłowione "okno". Gwarancja musi być wystawiona dla finalnego klienta, konsumenta.
     Po trzecie gwarancja powinna być z dostawą na miejsce instalacji. Jeżeli takiego zapisu nie ma to oznacza, że produkty na wymianę klient zobowiązany jest odebrać sam, a koszty takiej operacji nie są niskie. Koszt TIR'a z Włoch do Polski z okolic Possagno do Warszawy to ok. 1500-1600 EUR + VAT. W przypadku konieczności odbioru z fabryki tych pieniędzy nikt Państwu nie zwróci.
     Po czwarte gwarancja powinna się opierać o polskie normy budowlane i przepisy. Część z nich zgodnie z prawem UE jest taka sama, ale czasami są różnice w wymaganiach włoskich i polskich. We Włoszech wytycznymi odnośnie wykonywania dachów są zalecenia ANDIL. Zalecenia te są w kilkuset stronnicowej książce wydanej ... po włosku i angielsku. Państwa dekarz nie musi tych zaleceń znać – dlatego ważne jest, żeby w gwarancji było określone, że wiążące są polskie regulacje.
     Po piąte gwarancja powinna być prosta, bez dziwnych zapisów i kruczków prawnych.
   Po szóste z gwarancji możemy się sporo dowiedzieć o jakości i trwałości produktu.   Kiedy w gwaracji spotkamy zapisy, że dachówki nie można kłaść powyżej 1200m (spotkałem się z takim zapisem) to jasne jest, że producent obawia się o swój produkt w warunkach górskich i nie chodzi tutaj o upalne lato. a raczej o mróz i zaleganie śniegu. Jeżeli producent wypisuje, że dachówki nie mogą być stosowane na budynkach inwentarskich ze wzgędu chyba na azot - to równiej każe się zastanowić nad jakością. Jeżeli producent daje gwarancję niby na 30-lat, ale z dowozem już tylko na 5 lat to również nie jest dobry znak. Długookresowa, z dostawą na miejsce i prosta gwarancja, to jest to czego powinniśmy się domagać.
    Na moje pytanie odnośnie, jak ocenić jakość dachówek we Włoszech, mój przyjaciel Giovanni odpowiedział: "patrz na gwarancję. We Włoszech nikt ci nie da gwarancji na Polskę 30-lat jeżeli nie będzie absolutnie pewny swojego produktu. Te z gwarancjami 10-lat odpuść sobie od razu." 

7. NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ PRZY ODBIORZE DOSTAWY DACHÓWEK

  Dachówki zwykle przyjeżdżają na plac budowy bezpośrednio z Włoch standarowym TIR'em. W 99% przypadków dostawa jest bezproblemowa, jednak czasami zdarzają się nadmierne uszkodzenia w transporcie.
     Przy odbiorze dachówek należy sprawdzić czy palety nie są przechylone pod kątem i czy nie powpadały jedna na drugą. Taka sytacja może być spowodowana bardzo ostrym hamowaniem kierowcy gdzieś podczas trasy. W takim przypadku należy wykonać zdjęcia, zaszacować ilość uszkodzonych dachówek i wpisać ten fakt do CMR kierowcy. Do chwili obecnej na ok. 350 zrealizowanych transportów miałem 3 takie przypadki. Dachówki są bardzo dobrze zapakowane i wbrew pozorom są odporne na uszkodzenia - nawet w przypadku "armageddonu" na pace TIR'a finalnie okazywało się, że uszkodzonych było 5-8% dachówek podstawowych.
       Nie jest też tak, że wcale nie ma uszkodzeń transportowych. Zwykle uszkodzoych jest 0,2%-0.7% dachówek, czyli 2-7 na tysiąc dachówek. Taka sytuacja może się zdarzyć, a perfekcjne zabezpieczenie dachówek, aby całkowicie wyeliminować to zjawisko jest nieopłacalne ekonomicznie. Dlatego producent informuje, że do 1% uszkodzonych dachowek podstwowych i gąsiorów jest w granicach normy i nie podlega reklamacji. Zreztą dachówki takie, uszczerbione zwykle z jednej strony wykorzystuje się na docinki i tak zostają spożykowane.
       Przy dostawie należy sprawdzić czy nie są uszkodzone elementy specjalne. Żaden element specjalny (trójniki, dwójniki gąsiorów, dachówki wentylacyjne, kominki, dachóweki skrajne) nie powinny być uszkodzony. Sytuakcja taka zdarza się rzadko. Jeżeli jednak tak się zdarzy, należy wykonać zdjęcie i uszkodzone elementy zostaną przysłane na wymianę. Takie zgłoszenie można też wykonać już po odbraniu transportu (np. miesiąc po dostawie) przy rozpakowywaniu palet. W tym przypadku należy wykonać stosone zdjęcie w konteście rozpakowywanej palety.

8. DROBNE USZKODZENIA ANGOBY DACHÓWEK

  Ze względu na proces produkcyjny i fakt, że angoby do dekorowania dachówek są miękkie, na dachówkach zdarzają się 2-5mm otarcia angoby w miejscu gdzie w wiązce jedna dachówka przylega do drugiej. Jest to właściwość wszystkich włoskich i francuskich dachówek. To otarcie angoby nie jest uważane za wadę, ponieważ z odległości z której ogląda się dach (5-15m) tak drobne otarcia nie są widoczne. Wykonując zdjęcia dachów z realizacji czasami starałem się dostrzec te mikro-otarcia, żeby sprawdzić jak częste one są, ale jest to praktycznie niewykonalne, są na dachu niewidoczne.Ważne jednak aby klinet przed zakupem wiedział o takim fakcie. 

9. CIEMNA MASA CERAMICZNA - dachówki w kolorze czarnym 

  Kupując dachówki w ciemnych kolorach np: czarnym lub kolorze łupka (kolor ardesia). Warto upewnić się, że masa eramicna pod angobą jest w ciemnym kolorze a nie np. czerwonym. Ten ciemny kolor oznacza najczęściej kolor ciemnobrązowy. Taki kolor masy ceramicznej powoduje, że miejsca cięcia dachówek nie kontrastują z kolorem połaci dachu. Ma to też znaczenie w miejscach obtarcia lub uszkodzenia angoby.
       Przy masie ceramicznej tonalnie zbliżonej do koloru angoby takie obtarcia z o dległości z której się ogląda dach 7-15m nie są widoczne. Oczywiście barwienie masy na kolor brązowy jest drogie, bowiem odbywa się tlenkiem manganu który jest niestety bardzo drogi, a nie wystarczy kilogram lub dwa na dach. Dlatego takie barwienie w masie jest stosowane obecnie właściwie tylko dla dachówek klasy premium i epoce kryzysu wiele firm zrezygnowało z tego, a szkoda ...

10. CZAS REALIZACJI - ile się czeka na dachówki

  Transporty na Włochy realizowane są w cyklu tygodniowym. TIR'y wyjeżdzają na Włochy w poniedziałek, w środa do południa zwykle zdają towar i jeszcze w środę po południu lub w czwartek ładują się na Polskę. W Polsce południowej są na rozładunku w piątek, w północnej w poniedziałek. Czyli jest to 7-8 dni. Kilka dni wcześniej trzeba załatwić formalności związane z zamówieniem i płatnościami. Zamówienie najlepiej złożyć na 15-16 dni przed planowanym załadunkiem, aby nie spotkać się z sytuacją, że czegoś zabrakło. Sytuacja braków jest jednak bardzo rzadka.
      Dostawy są realizowane praktycznie przez cały rok z dwoma przerwami 24 grudnia - 12 stycznia (przerwa zimowa) i 15 lipca -
24 sierpnia (przerwa wakacyjna). Przerwa wakacyjna wynika z faktu, że we Włoszech w sierpniu większość fabryk jest zamkniętych. Jeżeli uzmysłowimy sobie temperatury w sierpniu we Włoszech regularnie przekraczające 30 stopni, to takie podunięcie jest bardzo logiczne. Co prawda Industrie Cotto Possagno w sierpniu jest zamknięte tylko 2 tygodnie, to i tak nie poprawia to sytuacji, bowiem fakt, że inne fabryki są zamknięte implikuje, że nie ma transportów z Polski do Włoch, a potem z Włoch do Polski, lub jest ich bardzo mało i są eksteremalnie drogie (w sierpniu nawet Raben nie jeździ). Ta drożyzna transportów zaczyna się już od połowy lipca.
     Kiedy czegoś zabraknie, lub pojawi się nowa potrzeba, to takie mniejsze zamówienie jest dostarczane do Polski przy okazji innego dachu i w Polsce jest już dostarczane na miejsce kurierem Raben. Zwykle trwa to od 1 tygodnia do 4 tygodni. W ekstremalnych przypadkach kiedy jest presja czasu, kuriera można też zamówić bezpośrednio z Włoch - chociaż takie rozwiązanie jest znacznie droższe.
     Niestety nie u wszystkich importerów dachówki z dosyłkamii mniejszych ilości dachówek jest tak różowo. Na dostarczeniu mniejszej ilości się nie zarabia, a ci którzy nie budują marki firmy na rynku, nie mają motywacji aby dbać o klienta. Są tacy, którzy zostawiają klienta z problemem lub dyktują mu horendalne, nie dające się uzasadnić kwoty za dostarczenie resztówki. Takie zachowanie jest nieetyczne i powinno być piętnowane.

11. JAK DOBRAĆ DACHÓWKI DO ELEWACJI

Dobór koloru dachówek do elewacji jest bardzo ważny. Aby uniknąć tutaj tragedii stylistycznej wystarczy przestrzegać zasady, że dachówki powinny być w stosunku do elewacji 2 tony ciemniejsze lub jaśniejsze. To zróżnicowanie spowoduje że dach nie zleje się nam z elewacją w jedną bryłę, a uwierzcie mi Państwo nie wygląda to dobrze. To jest najważniejszy błąd popełniany przez klientów - na szczeście jest to rzadki błąd. Kolory brązu i czerwienie dobrze komponują się z żółtą elewacją tynkiem lub piaskowcem. Również elewacja z cegły w odmianach cimeniejszego niż na dachówka brązu będzie tu wyglądała dobrze.